Hoe ontstaat een (nieuwe) Hoya naam.

door Pieter de Leeuw

Een (nieuwe) Hoya naam wordt beschreven  in een wetenschappelijk tijdschrift. 

Zo'n publicatie wordt eerst door een groep van experts gecheckt en bekritiseerd (peer-reviewed) voordat het toegelaten wordt. Soms zijn wetenschappers het niet met elkaar eens, en ontstaan er twee theorieën. 

Dat soort onenigheden zijn juist goed, want dat is vaak een drijfveer voor meer onderzoek.

Naast dit soort publicaties in wetenschappelijke tijdschriften zijn er ook verschillende organisaties die al die kennis eens in de zoveel jaar samenvoegen tot een overzicht (soms per plantgroep, soms zelfs van alle planten: theplantlist.org bijvoorbeeld). 

Het lastige aan databases als theplantlist.org is dat ze maar zelden geupdate worden, terwijl er elk jaar weer soorten ontdekt, samengevoegd of gesplitst worden. 

Zo staat H. pottsii nog in theplantlist.org  als accepted species, maar als je goed kijkt zie je dat de laatste update van 2012 is. Een actuelere lijst is bijvoorbeeld die van Kew: http://powo.science.kew.org/.../urn:lsid:ipni.org:names

Daar zie je dat de herziening van H. verticillata/pottsii/parasitica al in verwerkt is. 

Je kunt ook altijd gaan zoeken naar de wetenschappelijke publicaties, maar dat kan soms best lastig zijn (niet altijd openbaar, en veel jargon). 

Het artikel waarin het H. verticillata complex in werd beschreven zoals het nu geaccepteerd is is deze: https://www.researchgate.net/.../326688072_Index_of_names

Het systeem (de nomenclatuur) werkt voor de wetenschap heel goed, maar soms voor de handel/verzamelaar minder. Dit komt omdat kleine variaties in blad/bloei wel heel goed onderbouwd moeten zijn wil het genoeg zijn om als aparte soort gerekend te worden, dat wil niet zeggen dat het verschil er niet is! Het is ook volledig logisch dat je verschillen ziet tussen wat bijvoorbeeld voorheen H. acuta was en wat H. parasitica was, terwijl het nu één naam heeft. 

Voor de wetenschap maakt dat verschil niet zo snel iets uit, maar voor verzamelaars en handelaars des te meer, want variatie is leuk en interessant. Hoe je daar mijn inziens het best mee om zou kunnen gaan, is als handelaren veel meer gaan werken met collectienummers. Want hoewel H. parasitica en H. acuta nu beide onder de noemer H. verticillata vallen, zijn het toch echt twee unieke stukken plantmateriaal. Die stukken materiaal zouden dus een unieke code moeten hebben die met de handel doorgegeven zou moeten worden. Dan weet je dus altijd wat de oorsprong is van je plantmateriaal, en dan kan je bijvoorbeeld heel makkelijk zeggen: die Hoya vertcillata GPS 13123 heeft een super mooie bladvorm als je het vergelijkt met mijn Hoya verticillata GPS 1433 (ik verzin maar wat). Helaas wordt toch nog het merendeel van de planten verhandelt door mensen die zich hier niet helemaal bewust van zijn, en vaak de nummers achterwege laten als ze het doorverkopen of ruilen.

Overigens dateert de toevoeging van H. parasitica naar H. verticillata al ver terug naar de jaren '90. Zo zie je maar weer hoe hardnekkig foutieve naamgeving kan zijn. Die samenvoeging is trouwens destijds gedaan door één van de meest vooraanstaande botanici uit de recente Nederlandse geschiedenis, J.F. Veldkamp: https://repository.naturalis.nl/.../BLUM1996041002014.pdf 

Het lastige van 'former ..' is dat je daarmee nog steeds niet alle variatie vangt. In het geval van H. parasitica en H. acuta kan je op die manier misschien het verschil aangeven omdat ze ooit andere hebben geheten, maar hoe doe je dat bijvoorbeeld met een H. heuschkeliana die twee clones met verschillende bloemkleuren heeft ?  Dan zal je weer zien dat mensen er dingen als 'yellow/red/splash/big leaves/long leaves' achter gaan plakken, wat uiteindelijk ook alleen maar voor meer verwarring gaat zorgen. Hoe kan je namelijk objectief bepalen of iets een langer/minder lang blad heeft ? Dat hangt ook vaak samen met hoe de kweekomstandigheden zijn. Bij een nummer dat doorgegeven wordt heb je dat probleem niet: dan heeft H. heuschkeliana IPSS 632 gewoon een rode kleur en H. heuschkeliana IPSS 654 een gele.

Wat betreft H. verticillata weet ik de de methodiek niet helemaal, maar vaak is het een combinatie van:(1) geografische kennis: dus de kans dat je een soort die alleen in Thailand gevonden is, ook in Australië gevonden wordt is niet heel groot, of andersom, als je twee planten ziet die op elkaar lijken en ook dezelfde verspreiding lijken te hebben is dat al een goede indicatie. Maar ook vooral van (2) vorm van bloemen, pollen en zaden, want één van de dingen die een soort een soort maken, is dat ze in natuurlijke omstandigheden bijna uitsluitend binnen de soort voortplanten (dus weinig natuurlijke kruisingen). Als je dus ziet dat H. parasitica en H. acuta exact dezelfde vorm pollen hebben, kan dat bijna geen toeval zijn. Tenslotte (3) is er nog altijd genetisch onderzoek mogelijk om te kijken hoe ver planten uit elkaar staan en welke genetische eigenschappen ze wel/niet delen. Dat geeft vaak (maar ook niet altijd!) uitsluitsel. 

Taxonomie is vaak een soort detective: je probeert op allerlei manieren te ontdekken hoe een plantensoort door de evolutie is geworden zoals ie nu is, want als je weet waar de soort vandaan komt, weet je vaak ook of twee soorten een gemeenschappelijke oorsprong hebben en hoe recent ze van elkaar zijn gaan verschillen.